Węglowodany, białka oraz tłuszcze odgrywają bardzo ważną rolę w ludzkim organizmie. Dostarczają mu energii, która jest niezbędna do życia. Dzięki dostarczonym składnikom odżywczym komórki, tkanki oraz narządy wewnętrzne mogą prawidłowo funkcjonować.
Czym są węglowodany
Węglowodany nazywane również cukrowcami lub cukrami występują na szeroką skalę w przyrodzie. Dzielimy je na przyswajalne, czyli glukozę, fruktozę, sacharozę, maltozę, laktozę, skrobię oraz nieprzyswajalne, czyli błonnik pokarmowy. W zasadzie każdy rodzaj węglowodanów jest potrzebny człowiekowi, ale należy zaznaczyć, że większa ich część powinna być spożywana w postaci złożonej. Zbyt duża podaż cukrów prostych może przyczynić się do rozwoju cukrzycy, nadwagi, otyłości czy próchnicy.
Organizm ludzki gromadzi węglowodany w postaci glikogenu, a ten magazynowany jest w wątrobie i mięśniach. Glikogen, który znajduje się w wątrobie, utrzymuje odpowiedni poziom glukozy we krwi. Małe ilości glukozy występują we krwi i mózgu. Glukoza potrzebna jest do sprawnego funkcjonowania organizmu.
Rola węglowodanów
Węglowodany to kluczowy składnik energetyczny dla organizmu człowieka. To jedyne źródło energii dla rdzenia kręgowego, mózgu, nerek, serca czy jelit.
Węglowodany spełniają szereg funkcji w organizmie takich jak:
- dostarczają łatwo przyswajalną energię,
- utrzymują stały poziom glukozy we krwi,
- wykorzystywane są do syntezy aminokwasów glukogennych,
- wykorzystywane do utleniania kwasów tłuszczowych do CO2 oraz wody.
Niedobór i nadmiar węglowodanów w diecie
Niedobór węglowodanów powoduje
- spadek stężenia glukozy we krwi,
- przewlekłe zmęczenie, senność,
- zaparcia,
- zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej,
- zaburzenia koncentracji,
- niedobór witamin i składników mineralnych.
Nadmiarze węglowodanów powoduje:
- próchnicę,
- nadwagę,
- miażdżycę,
- otyłość,
- cukrzycę typu 2,
- insulinooporność,
- wzrost ilości tkanki tłuszczowej w organizmie.
Źródła węglowodanów
Źródłem węglowodanów są, produkty roślinne a ich zawartość jest zróżnicowana. Większe ilości węglowodanów znajdują się w nasionach roślin strączkowych, zbożach i warzywach korzeniowych i bulwiastych.
Główne źródło węglowodanów to:
- produkty zbożowe,
- warzywa,
- owoce,
- miód i cukier,
- słodycze,
- ziemniak,
- napoje gazowane.
Czym jest białko
Białko pełni inną funkcję niż węglowodany i tłuszcze. Tworzy strukturę mięśni i tkanek. Jest materiałem budulcowym, a nie energetycznym. Białko zarówno roślinne, jak i zwierzęce nazywane jest proteinami, które składa się z aminokwasów połączonych ze sobą wiązaniami peptydowymi. Stanowią około 20% masy ciała człowieka i są najważniejszym składnikiem budulcowym organizmów żywych.
Rola białka
Białko jest potrzebne do życia, ponieważ jeśli zabraknie, właśnie tego budulca cała reszta nie ma już znaczenia. Białko odgrywa bardzo ważną rolę taką jak:
- uczestniczy w procesie wzrostu i regeneracji tkanek, narządów czy syntezowaniu hormonów,
- transportuje tlen do komórek,
- wchodzi w skład przeciwciał chroniących ludzki organizm przed bakteriami i wirusami,
- bierze udział w procesach trawiennych,
- uczestniczy w transporcie różnego rodzaju substancje przez błony komórkowe,
- uczestniczy w usuwaniu toksyn z organizmu.
Można rzec, że odpowiada praktycznie za wszystko. Bardzo istotną kwestią jest to, że organizm człowieka nie jest, w stanie przyswoić i strawić białek dostarczanych mu wraz z pożywieniem, ale przekształca je w aminokwasy, by móc je potem wykorzystać.
Źródła białka
Jeśli chodzi o białko roślinne, jest ono trudniej przyswajalne i mniej wartościowe od białek zwierzęcych. Mimo wszystko białko roślinne jest w stanie pokryć dzienne zapotrzebowanie na ten budulec. Wśród białek roślinnych najlepszym ich źródłem jest
- spirulina,
- komosa ryżowa,
- orzechy,
- fasola,
- ciecierzyca,
- soczewica,
- soja,
- szpinak.
Jeśli chodzi o produkty pochodzenia zwierzęcego bogate w białko, zaliczyć do nich możemy:
- białko jaja kurzego
- mięso,
- ryby,
- owoce morza,
- sery,
- twaróg,
- jaja,
- mleko.
Niedobór i nadmiar białka w diecie
Skutki niedoboru białka:
- łamliwe i kruche i wypadające włosy,
- częste i gwałtowne zapotrzebowania na słodką przekąskę,
- bóle stawów i mięśni,
- problemy z koncentracją,
- osłabienie ,
- problemy z pamięcią.
Skutki nadmiaru białka:
- spadek nastroju,
- odwodnienie,
- przybieranie na wadze,
- wypłukiwanie minerałów z kości,
- zaparcia,
- zakwaszenie organizmu,
- nieprzyjemny oddech,
- trądzik.
Czym są tłuszcze
Tłuszcze są bardzo ważnym składnikiem diety. Są substratem energetycznym. Człowiek potrzebuje tłuszczy, aby się poruszać, oddychać czy myśleć. Biorą udział w przyswajaniu witamin takich, jak A, D, E i K, a także uczestniczą w procesie wytwarzania męskich i żeńskich hormonów płciowych. Wyróżniamy tłuszcze nasycone, jednonienasycone i wielonienasycone. Podobnie jak w przypadku białek, wyróżniamy tłuszcze roślinne i zwierzęce.
Trawienie tłuszczy rozpoczyna się w żołądku, jednak właściwe ich trawienie ma miejsce w dwunastnicy i w przedniej części jelita cienkiego. Rozróżniamy tłuszcze roślinne i zwierzęce, płynne i stałe. Zdrowsze są te roślinne i zwierzęce płynne – tran, które nie są poddane wysokiej obróbce termicznej. Zdrowe tłuszcze zawierają niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, które między innymi obniżają ryzyko chorób układu krążenia.
Rola tłuszczy
Tłuszcz jest skoncentrowanym źródłem energii, który jest niezbędny do pracy mięśni czy utrzymania stałej temperatury ciała.
Tłuszcze odpowiadają również za:
- powstawanie lipoprotein,
- gromadzenie energii w postaci tkanki zapasowej,
- odczuwanie smaku,
- wspieranie pracy układu nerwowego i układu krwionośnego,
- utrzymywanie prawidłowego stanu skóry,
- regulację gospodarki wodnej organizmu,
- hamowanie agregacji płytek krwi,
- przeciwdziałanie tworzeniu się zakrzepów,
- zapobieganie występowaniu chorób nowotworowych, w szczególności raka prostaty, sutka oraz raka okrężniczo-odbytniczego.
Niedobór i nadmiar tłuszczy w diecie
Nadmiar tłuszczów w diecie, w szczególności tych nasyconych jest bardzo groźny. Może przyczynić się do takich chorób, jak:
- nadwaga,
- otyłość,
- kamica żółciowa,
- miażdżyca,
- zakrzepica,
- zawał serca,
- udar mózgu,
- nadciśnienie tętnicze,
- choroba wieńcowa,
- wysoki poziom cholesterolu.
Niedobór tłuszczów nienasyconych może przyczynić się do:
- infekcji,
- bezpłodności,
- bezsenności,
- przygnębienia,
- upośledzenia procesów myślenia,
- osłabienia,
- pogorszenia kondycji skóry skórnych,
- upośledza czynność wielu narządów takich jak: nerki, serca czy wątroby.
Źródła tłuszczy
Dobrym źródłem tłuszczy nienasyconych jest:
- Ryby – szczególnie te tłuste,
- Oliwa z oliwek,
- Olej rzepakowy,
- Orzechy,
- Awokado,
- Pestki i nasiona.
Do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu niezbędna jest energia, której źródłem są dostarczane posiłki. Zarówno węglowodany, białka i tłuszcze zawierają cenne wartości odżywcze, które są paliwem, jak i surowcem koniecznym do naprawy i rozbudowy ludzkiego ciała.